Τι είναι *ικανό* να κάνει ένα βρέφος (0 εώς 12 μηνών)
Όσο μεγαλώνουν τα μωρά μας είναι ικανά να κάνουν όλο και περισσότερα πράγματα. Φυσικά, κάθε μωρό είναι ξεχωριστό και αναπτύσσεται με τους δικούς του ρυθμούς αλλά σαν γονείς καλά είναι να ξέρουμε τι είναι ικανό να κάνει ένα παιδί σε κάθε ηλικία για να πράττουμε ανάλογα και να το βοηθάμε να μαθαίνει σωστά για την ηλικία του.
Το να μην κάνει κάποια πράγματα που θα έπρεπε ένα μωρό 6 μηνών στους 6 ή 7 ή 8 μήνες της ζωής του δεν είναι ανησυχητικό. Αν όμως μεγαλώσει και γίνει 10-12 μηνών και ακόμα δεν έχει αναπτυχθεί σωστά για την ηλικία των 6 μηνων, τότε είναι καλά να απευθυνθούμε στν παιδίατρο μας.
Picture by Suke Tran | Unsplash
Πάμε να δούμε μαζί ποια είναι τα λεγόμενα milestones σε κάθε ηλικία (από 0 εώς 12 μηνών) δηλαδή τι ακριβώς είναι *ικανό* να κάνει ένα μωρό:
Τις πρώτες μέρες της ζωής του
Έχει ελάχιστη δύναμη στον αυχένα. Χρειάζεται στήριξη.
Αντανακλαστικα κλείνει την παλάμη αν νιώσει κάτι στο χερι του, και τα δάχτυλα των ποδιών αν νιώσει κάτι στην πατούσα.
Αρχίζει να ρουφάει ότι ακουμπήσει το στόμα του - αντανακλαστικά θηλασμού.
Γυρνάει το κεφάλι προς την μεριά που νιώθει κάτι να ακουμπάει το μάγουλο.
Έχει περιέργεια για τα ανθρώπινα πρόσωπα, τα σχήματα και τα έντονα χρώματα που βλέπει αμυδρά.
Είναι ευαίσθητο σε δυνατές μυρωδιές.
Μπορεί να ξεχωρίσει ήχους (δυνατούς, χαμηλούς, φωνή, μουσική, φασαρία) αλλά δεν ψάχνει από που προέρχονται ακόμα.
Μπορεί να ξεχωρίσει τις διαφορετικές υφές (σκληρό, μαλακό, κρύο, ζεστό κτλ)
Μπορεί να ξεχωρίσει την αλλαγή θερμοκρασίας.
Κοιτάει προς αυτόν που μιλάει αν είναι αρκετά κοντά.
Έχει περιορισμένη δύναμη μυών.
Το κλάμα είναι ο μόνος τρόπος επικοινωνίας του για τα πάντα.
Βλέπει περίπου 25-30 εκατοστά μακριά (απόσταση προσώπου μαμάς και μωρό που θηλάζει περίπου)
Ακούει εξαιρετικά. Τα μωρά γεννιούνται με 100% ανεπτυγμενη ακοή σε αντίθεση με την όραση.
Η αίσθηση της μυρωδιας είναι επίσης εξαιρετική. Μπορεί να γυρνάει το κεφάλι από την άλλη για να αποφύγει μια δυσάρεστη μυρωδιά.
Οι ώρες ύπνου και οι ταΐσματος είναι ακόμα πολύ ανοργάνωτες.
Ακόμα δεν αντιλαμβάνεται πως είναι κάτι ξεχωριστό από την μαμά. Οι πρώτοι μήνες εξάλλου λέγονται το τέταρτο τρίμηνο για αυτόν ακριβώς τον λόγο - το μωρό μαθαίνει σιγά σιγά πως δεν βρίσκεται στην κοιλιά.
Ενός μήνα
Ξεδιπλώνει τα χέρια του και ανοιγοκλεινει τις παλάμες. Οι παλάμες είναι κλειστές μπουνιές την παραπάνω ώρα.
Κουνάει χέρια και πόδια ανεξέλεγκτα και σπασμωδικά.
Προσπαθεί να κουνήσει το κεφάλι για λίγα δευτερόλεπτα χωρίς βοήθεια στήριξη.
Ανοίγει την παλάμη μόλις νιώσει κάτι και το πιάνει σφιχτά.
Παρατηρεί τα χέρια του και τις κινήσεις τους από κοντά.
Αρχίζει να βγάζει διαφορετικές φωνούλες. Το κλάμα παραμένει ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας.
Αντιλαμβάνεται πως οι φωνές των ανθρώπων δεν είναι ίδιες με άλλους ήχους.
Παρακολουθεί ένα αντικείμενο όσο κινείται. Δεν το ψάχνει όταν εξαφανίζεται.
Κάνει οπτική επαφή με τους άλλους.
Τινάζεται όταν ακούει δυνατούς ή απότομους θορύβους.
Κρατάει σφιχτά ότι πιάσει.
Βλέπει χρώματα από την γέννηση του αλλά αρχίζει να ξεχωρίζει κάποιες αποχρώσεις καλύτερα. Προτιμάει τα μαύρα, άσπρα, και πολύ έντονα χρώματα.
Βλέπει τα πράγματα πιο καθαρά παρόλο που ακόμα δεν βλέπει πολύ μακριά.
Αρχίζει να αντιλαμβάνεται τα διαφορετικά μεγέθη των πραγμάτων (μικρό παιχνίδι, μεγάλο παιχνίδι) όπως και την απόσταση (για παράδειγμα το μικρό παιχνίδι βρίσκεται πιο κοντά από το μεγάλο)
Απολαμβάνει το μπάνιο.
Μένει παραπάνω ώρα ξύπνιο ανάμεσα στους ύπνους της ημέρας.
Δείχνει χαρά, ενθουσιασμό, απόλαυση, και φόβο.
Προτιμάει τους ανθρώπους από ότι τα αντικείμενα.
Δύο μηνών
Προσπαθεί να σηκώσει το κεφάλι για λίγα δευτερόλεπτα μόνο του.
Βάζει δύναμη στα πόδια όταν ακουμπάει κάποια σκληρή επιφάνεια.
Κάνει διάφορες κινήσεις με το κεφάλι και τον λαιμό χωρίς πρόβλημα.
Προσπαθεί να στηριχθεί στους αγκώνες όταν ξαπλώνει στη κοιλιά.
Βάζει τα χέρια στο στόμα. Ανακαλύπτει τα χέρια του.
Αρχίζει να θυμάται κάποια πρόσωπα που βλέπει συχνά.
Δείχνει τον ενθουσιασμό του με κάποια κίνηση όπως για παράδειγμα έντονες κινήσεις τον ποδιών.
Αντιδρά στους ήχους βγάζοντας φωνούλες.
Παρακολουθεί με τα μάτια ένα αντικείμενο όταν κουνιέται και αν χρειαστεί γυρνάει και το κεφάλι.
Προσπαθεί να γυρίσει προς τη μεριά που ακούει ήχο.
Κοιτάει τα πρόσωπα των ανθρώπων με περιέργεια.
Παρατηρεί τις φωνές και τους ήχους και ειδικά τους άγνωστους. Απολαμβάνει την μουσική.
Ανοίγει τα χέρια προς το μπουκάλι με γάλα ή προς το στήθος της μαμάς.
Προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή όταν κάποιος είναι κοντά.
Κουνάει χέρια και πόδια ενθουσιώδες.
Λατρεύει να το κρατάνε αγκαλιά για βόλτα (ακόμα και μέσα στο σπίτι) και οποιαδήποτε όρθια στάση.
Αρχίζει να αντιλαμβάνεται την επανάληψη της ρουτίνας.
Σταματάει να πίνει γάλα όταν ακούει κάποιον ήχο και προσπαθεί να καταλάβει τι είναι.
Κάνει διάφορες γκριμάτσες δείχνοντας διαφορετικά συναισθήματα.
Αρχίζει να κλαίει λιγότερο.
Τριών μηνών
Σηκώνει το κεφάλι 45 μοίρες από ξαπλωμένη στάση.
Προσπαθεί να σηκώσει το κεφάλι και το σώμα με τους αγκώνες όσο ξαπλώνει στη κοιλιά.
Γυρνάει το κεφάλι προς κάθε κατεύθυνση σε ξαπλωμένη στάση.
Πιάνει τα πάντα γερά και τα κουνάει πάνω κάτω. Ακόμα δεν έχει ακριβείς κινήσεις.
Τραβάει πράγματα που βλέπει μπροστά του προς το στόμα του.
Εξερευνά το πρόσωπο άλλου από κοντά χρησιμοποιώντας τα χέρια του.
Αρχίζει να αντιλαμβάνεται πως κάποια πράγματα έχουν μια ακολουθία όπως για παράδειγμα το παιχνίδι βγάζει ήχο κάθε φορά που το κουνάμε.
Χαμογελάει και βγάζει φωνούλες παραπάνω με τους ανθρώπους πάρα με τα αντικείμενα.
Δίνει προσοχή στους ήχους και στις συζητήσεις των μεγάλων.
Μαθαίνει να εστιάζει με τα μάτια σε κάτι που βρίσκεται πιο μακριά.
Παρατηρεί τα χέρια του από κοντά όσο τα ανοίγει και κλείνει.
Αρχίζει να αναγνωρίζει κάποιες μυρωδιές.
Δείχνει ενθουσιασμό όταν ξεκινάει μια μουσική και μπορεί να δείξει απογοήτευση όταν σταματήσει.
Χαμογελάει αυθόρμητα και σκόπιμα.
Δείχνει ενδιαφέρον προς τον εαυτό του στον καθρέφτη - δεν αντιλαμβάνεται πως είναι ο εαυτός του.
Η ρουτίνα ύπνου και οι ώρες φαγητού έχουν αρχίσει να σταθεροποιουνται.
Τεσσάρων μηνών
Μεταξύ 4 και 5 μηνών αρχίζει να κινείται όσο είναι ξαπλωμένο στη κοιλιά και προσπαθεί να γυρίσει.
Κάνει κινήσεις σαν να κολυμπάει όταν είναι ξαπλωμένο.
Μπορεί να βάλει τα δάχτυλα τον ποδιών στο στόμα και να τα πιπιλάει.
Σε καθιστή στάση με υποστήριξη μπορεί να καταφέρει να κρατήσει το κεφάλι του όρθιο για αρκετή ώρα.
Πιάνει πράγματα με την παλάμη χωρίς να χρησιμοποιεί τον αντίχειρα.
Μπορεί να κρατάει πράγματα και στα δύο χέρια.
Προσπαθεί να φτάσει κάτι με το ένα ή και τα δύο χέρια.
Θέλει να πιάνει τα πάντα, να τα επεξεργάζεται και να τα δοκιμάζει.
Η μνήμη του είναι καλύτερη, θυμάται πρόσωπα που βλέπει συχνά.
Αρχίζει να σηκώνει τα χέρια για να πιάσει ένα παιχνίδι που του δίνουμε αν το θέλει.
Κάνει διάφορους ήχους προς ανθρώπους, παιχνίδια και αντικείμενα κοντά του.
Αρχίζει να εστιάζει με τα μάτια σε κάτι που θέλει και προσπαθεί να το φτάσει.
Γυρνάει το κεφάλι προς τους ήχους που ακούει.
Αγαπάει το μπάνιο, προσπαθεί να σηκώσει το κεφάλι μέσα στη μπανιέρα του.
Αρχίζει να "κοινωνικοποιείται" αλλά κρατάει τα παραπάνω χαμόγελα για αυτούς που ξέρει καλύτερα και βλέπει πιο συχνά.
Κοιτάει γύρω-γύρω όταν είναι σε νέο μέρος.
Γελάει για να συμπεριληφθεί στην συζήτηση με τους μεγάλους.
Κλαίει όταν το η ώρα του παιχνιδιού τελειώνει.
Αρχίζει να καταλαβαίνει πως το κλάμα είναι μέσο επικοινωνίας και να το χρησιμοποιεί για να τραβήξει την προσοχή μας.
Πέντε μηνών
Ξαπλωμένο στη κοιλιά αρχίζει να κάνει τη στάση σούπερμαν (χέρια και πόδια στον αέρα)
Μπορεί να σηκώσει το στήθος με τους αγκώνες.
Μπορεί να κάτσει μόνο του για λίγα δευτερόλεπτα χωρίς υποστήριξη.
Γυρνάει το κεφάλι και στις δύο κατευθύνσεις.
Σηκώνει μόνο ένα χέρι όταν θέλει να φτάσει λαγό αντί και τα δύο.
Ακόμα πιάνει κάτι με το κέντρο της παλάμης, δεν χρησιμοποιεί τον αντίχειρα.
Προσπαθεί να φτάσει κάτι που έπεσε.
Αρχίζει να καταλαβαίνει πως κάτι είναι εκεί ακόμα και όταν το κρύβεις (όπως παιχνίδι κάτω από την κουβέρτα) και το ψάχνει.
Συνειδητά προσπαθεί να μιμηθεί μια κίνηση ή έναν ήχο.
Θυμάται τα παιχνίδια που παίζει συχνά και του αρέσουν.
Αντιλαμβάνεται τη διαφορά μεταξύ άνθρωπος και αντικείμενο.
Αρχίζει να μπαμπαλιζει (μωρουδίστικα λογάκια αντί απλά κραυγές)
Επαναλαμβανει ήχους σαν μπα και μα για να δει πως ακούγονται.
Αντιλαμβάνεται πως έχει διάφορους τόνους φωνής και τους δοκιμάζει συνέχεια.
Τα μάτια και τα χέρια δουλεύουν μαζί καλύτερα δηλαδή Πιάνει κάτι που βλέπει να κινείται πιο εύκολα.
Μπορεί να παρακολουθήσει με τα μάτια και το κεφάλι κάτι που κινείται γρήγορα.
Μπορεί να κρατήσει το μπουκάλι του με 1 ή 2 χέρια.
Μπορεί να κοιμηθεί συνεχόμενα 8 έως 10 ώρες, ασχέτως αν τα παραπάνω μωρά δεν το κάνουν.
Σκύβει το σώμα του για να δει κάτι που έπεσε.
Βλέπει καλύτερα χρώματα και πιο μακριά αλλά ακόμα όχι τελείως καλά.
Αλλάζει γρήγορα διαθέσεις κυρίως μεταξύ χαρά, λυπη και γκρίνια.
Έξι μηνών
Μπορεί να παραμείνει σε καθιστή στάση για λίγη ώρα μόνο του.
Μπορεί να γυρίσει στα πλάγια και από τη κοιλιά στην πλάτη σε ξαπλωμένη στάση.
Μπορεί να αρχίσει να κινείται μπροστά σε ξαπλωμένη στάση χρησιμοποιώντας τους αγκώνες, σαν να προσπαθεί να μπουσουλήσει.
Μπορεί να αρχίσει να επιχειρεί να σηκωθεί από ξαπλωμένη στάση σε καθιστή στάση μόνο του (μεταξύ 6-8 μηνών)
Πιάνει πράγματα με την παλάμη, τον αντίχειρα και τον δείκτη.
Μπορεί να αρχίσει να χτυπάει παλαμάκια (μεταξύ 6-9 μηνών)
Βάζει πράγματα στο στόμα του για να τα εξερευνήσει με άλλο τρόπο.
Προτιμάει τα παιχνίδια που βγάζουν ήχους.
Μπορεί να πιάσει πιάσει κουτάλι και να το βάλει στο στόμα γιατί καταλαβαίνει πως εκεί είναι η θέση του ή απλά για να το επεξεργαστεί.
Αρχίζει να αναγνωρίζει και να γυρνάει στο όνομα του.
Εξερευνά αντικείμενα για παραπάνω ώρα με μάτια, χέρια και στόμα.
Εξερευνά το σώμα του με τα χέρια και το στόμα όπου φτάνει.
Αρχίζει να μπαμπαλιζει (μα-μα-μα, μπα-μπα-μπα) αλλά ακόμα δεν καταλαβαίνει το νόημα των λέξεων αυτών.
Γυρνάει ένα αντικείμενο σε πολλές κατευθύνσεις για να το επεξεργαστει καλύτερα.
Αρχίζει να καταλαβαίνει το "όχι" παραπάνω από τον τόνο της φωνής μας όταν το λέμε.
Ενθουσιάζεται όταν ξέρει πως είναι ώρα για παιχνίδι.
Αρχίζει να "μιλάει" ή να χαμογελάει με την αντανάκλαση του στον καθρέφτη αλλά ακόμα δεν αναγνωρίζει πως είναι ο εαυτός του.
Εφτά μηνών
Κάθεται παραπάνω ώρα χωρίς υποστήριξη. Μπορεί να σκύψει για να πάρει κάτι από καθιστή στάση, μπορεί να κουνηθεί μπρος πίσω και πάνω κάτω στον ποπό του.
Προσπαθεί να μπουσουλήσει σε σκυφτή στάση (στάση στρατιώτη)
Όσο μπουσουλάει προσπαθεί να σηκωθεί σε γόνατα και παλάμες αλλά μπορεί ακόμα να είναι αδύναμο.
Μπορεί να κρατάει σφιχτά από ένα αντικείμενο στο κάθε χέρι, μπορεί και να τα χτυπάει μαζί σκόπιμα.
Μπορεί να επεξεργάζεται από κοντά ένα αντικείμενο ενώ στο άλλο χέρι να κρατάει ένα άλλο και να μην το αφήνει να πέσει.
Προσπαθεί να πιάσει τα αντικείμενα που είναι κοντά του με τον αντίχειρα και τον δείχτη.
Εστιάζει και επεξεργάζεται αντικείμενα από διαφορετικές γωνίες - αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις τρεις διαστάσεις.
Μπορεί να κάνει παλαμάκια και να κουνάει τα χέρια προς όλες τις κατευθύνσεις για να δείξει τον ενθουσιασμό του.
Εστιάζει περισσότερη ώρα σε ό,τι το ενδιαφέρει.
Αναγνωρίζει το όνομά του και γυρνάει όταν το ακούσει.
Αντιδράει όταν βλέπει ένα άλλο μωρό ακόμα κι αν είναι σε φωτογραφία.
Βάζει τα πάντα στο στόμα για να καταλάβει τη γεύση και την υφή των πραγμάτων.
Αρχίζει να λέει περισσότερες συλλαβές (από μα-μα-μα μόνο, πλέον μπορεί να αρχίσει να λέει και ντα-ντα-ντα, μπα-μπα-μπα). Επαναλαμβάνει αρκετές φορές την ίδια συλλαβή προτού συνεχίσει με μια άλλη.
Αρχίζει να έχει προτιμήσεις στα φαγητά που δοκιμάζει.
Αρχίζει να αντιλαμβάνεται πότε η μαμά φεύγει από τον χώρο.
Αρχίζει να κάνει κάποια πράγματα σκόπιμα γιατί ξέρει τη δράση-αντίδραση (πχ πετάει ένα κουτάλι κάτω γιατί ξέρει πως κάποιος θα το σηκώσει)
Συγκεντρώνεται πιο πολύ ώρα στο παιχνίδι που του αρέσει.
Αρχίζει να χαιρετάει (μεταξύ 7 και 10 μηνών)
Αρχίζει να φτιάχνει έναν χαρακτήρα (προτιμήσεις φαγητών, τραγουδιών, παιχνιδιών και άλλα)
Σπρώχνει κάτι όταν δεν το θέλει.
Οκτώ μηνών
Κάθεται μόνο του χωρίς καμία υποστήριξη για λίγα λεπτά.
Μπορεί να σηκωθεί σε καθιστή στάση από ξαπλωμένο.
Μπορεί να κουνιέται μπρος πίσω (χωρίς να προχωράει) όση ώρα προσπαθεί να μπουσουλήσει.
Μπορεί να αρχίσει να πιάνεται από έπιπλα για να προσπαθήσει να σηκωθεί όρθιο.
Πιάνει τα αντικείμενα με το μεγάλο δάχτυλο, τον δείκτη και το μεσαίο δάχτυλο.
Μπορεί να κρατάει και να επεξεργάζεται από ένα διαφορετικό αντικείμενο στο κάθε χέρι.
Μπορεί να θυμηθεί μικρές ακόλουθες κινήσεις που έχουν γίνει πριν από λίγα λεπτά (πχ η μαμά βγαίνει από το δωμάτιο, μπαίνει μέσα ξανά, γαργαλάει, γελάμε, βγαίνει - την περιμένει)
Αρχίζει να συνδυάζει κάποια πράγματα που βλέπει/ακούει συχνά (πχ όταν χτυπάει το κουδούνι κάποιος είναι στην πόρτα)
Αρχίζει να ενδιαφέρεται για διάφορες εκφράσεις του ανθρώπινου προσώπου.
Αρχίζει να λύνει απλά προβλήματα και να σκέφτεται διαφορετικούς τρόπους για να φτάσει στο ίδιο αποτέλεσμα (πχ κλωτσάει το παιχνίδι κάτω και το πετάει με το χέρι - ίδιο αποτέλεσμα όταν δε θέλει να παίξει άλλο με αυτό ή θέλει κάποιος να του το δώσει ξανά)
Προσπαθεί να μιμηθεί απλούς ήχους.
Μπορεί να αρχίσει να συνδυάζει πάνω από μια συλλαβή (μα-μα, ντα-ντα κτλ)
Αρχίζει να δίνει πιο πολύ προσοχή όταν ακούει τους μεγάλους να μιλάνε.
Αρχίζει να επιζητά την κοινωνική προσοχή (πχ κάνει κάτι γιατί ξέρει πως θα του δώσουμε προσοχή ή θα του πούμε μπράβο)
Αρχίζει να ζηλεύει και δε δίνει τα παιχνίδια του εύκολα.
Μερικά μωρά σηκώνονται εύκολα όρθια αλλά χρειάζονται βοήθεια στο να καθίσουν ξανά.
Αν και τα δυο χέρια είναι απασχολημένα, θα αφήσει το λιγότερο ενδιαφέρον αντικείμενο να πέσει όταν βρει ένα τρίτο που θέλει.
Η όραση είναι πλέον σχεδόν όσο καλή είναι και ενός ενήλικα.
Αναγνωρίζει πολύ γνωστά του άτομα και αντικείμενα.
Αποσπάται η προσοχή του εύκολα. Ενδιαφέρεται παραπάνω για άλλα πράγματα παρά το φαγητό ή το να κάτσει σε ένα σημείο.
Αρχίζει να αντιλαμβάνεται συναισθήματα - μπορεί να αρχίσει να γελάει αν όλοι στο δωμάτιο γελάνε.
Γίνεται επιλεκτικό στο με ποιο παιχνίδι να παίξει.
Προτιμάει να παίζει κοντά στη μαμά - αρχίζει να γίνεται πιο προσκολλημένο.
Εννέα μηνών
Αρχίζει να πιάνεται στα έπιπλα για να περπατήσει με το στήριγμά τους.
Μπορεί να μπουσουλάει πια (μεταξύ 8 και 10 μηνών). Μπορεί να ξεκινήσει προς τα μπροστά ή και προς τα πίσω από την αρχή.
Μπορεί να ανέβει σκάλες μπουσουλώντας.
Αλλάζει από μπουσούλιμα σε καθιστή στάση χωρίς καμία δυσκολία.
Μπορεί να κάτσει σε καρέκλα κανονικά (ασχέτως που δε θέλει να κάτσει ακίνητο και μπορεί να πέσει στην προσπάθειά του να φύγει)
Κρατάει αντικείμενα με ολόκληρη την παλάμη - όχι μόνο τις άκρες των δαχτύλων.
Μπορεί να κρατάει πολύ μικρά πράγματα (πάντα με επίβλεψη)
Μπορεί να κρατάει δυο πράγματα - ένα σε κάθε χέρι.
Αφήνει αυτό που κρατάει όπου βρει αλλά δυσκολεύεται ακόμα να αφήσει σκόπιμα πάνω σε επιφάνεια.
Ανοίγει συρτάρια για να δει τι έχει μέσα.
Χρησιμοποιεί το ένα χέρι για να ισορροπήσει στο πάτωμα και το άλλο για να κρατήσει το παιχνίδι ή να πατήσει τα κουμπιά του.
Ψάχνει και βρίσκει αυτό που κρύβουμε κάτω από την κουβέρτα μπροστά του.
Περιμένει μια επιβράβευση (πχ να ακούσει το “Μπράβο”) όταν ακολουθεί μια απλή οδηγία (δώσε την μπάλα, πάτα το κουμπί κλπ)
Αρχίζει να κρατάει παραπάνω από μια σκέψεις στο μυαλό του (πχ μπορεί να παρακολουθεί τι κάνει η μαμά, όσο ταυτόχρονα παίζει με τα παιχνίδια του)
Μπορεί να αρχίσει να μιμείται τη λέξη “no” (στα ελληνικά το “όχι” είναι λίγο πιο δύσκολο) και να κουνάει το κεφάλι αρνητικά όταν το λέει.
Αρχίζει να σηκώνει το χέρι ή το πόδι για να μας βοηθήσει όταν το ντύνουμε.
Αρχίζει να μιμείται εκφράσεις προσώπου και απλούς ήχους.
Μπορεί να του φανεί ενδιαφέρον όταν βρίσκει δυο ίδια αντικείμενα. Θέλει να τα κρατάει στα δυο του χέρια και μπορεί να χτυπάει το ένα με το άλλο αφού αντιλαμβάνεται πως είναι όμοια.
Βαριέται πιο γρήγορα, θέλει συνεχώς κάτι ενδιαφέρων και καινούργιο για να του κρατάει την προσοχή.
Μπορεί να παίζει με αγαπημένο παιχνίδι για λίγες μέρες πριν αλλάξει προτίμηση σε άλλο.
Μπορεί να αρχίσει να δείχνει πως φοβάται ή έστω νιώθει άβολα σε νέους χώρους - αντιλαμβάνεται πως δεν είναι ο χώρος του ή ένας χώρος που επισκέπτεται συχνά.
Δέκα μηνών
Όταν στέκεται και κρατιέται από ένα έπιπλο δοκιμάζει να βάλει το ένα πόδι μπροστά στο άλλο για να κάνει μικρό βηματάκι.
Είναι ικανό να κάτσει στο πάτωμα από όρθια στάση.
Προσπαθεί να σηκωθεί με διαφορετικούς τρόπους, χρησιμοποιώντας διαφορετικά πράγματα για να κρατηθεί.
Προσπαθεί να σηκωθεί όρθιο από στάση μπουσούλιμα χωρίς καμία στήριξη.
Πολύ καλό μπουσούλιμα με αργές και γρήγορες κινήσεις.
Είναι ικανό να “σκαρφαλώσει” σε μία καρέκλα ή καναπέ όσο βρίσκεται στο πάτωμα.
Πιάνει μικρά αντικείμενα χρησιμοποιώντας τον αντίχειρα και το δείκτη.
Τοποθετεί μικρότερα αντικείμενα μέσα και έξω από ένα μεγαλύτερο.
Είναι ικανό να ανοίξει ένα δοχείο (πχ τάπερ)
Δείχνει ενδιαφέρον στο να γυρίζει τις σελίδες σε βιβλίο ή τετράδιο. Συνήθως δεν καταφέρνει να γυρίσει μια μια σελίδα σε αυτή την ηλικία.
Καταλαβαίνει πως τα αντικείμενα έχουν πολλές χρήσεις (πχ το χαρτί μπορεί να τσαλακωθεί και να σκιστεί, η κούτα μπορεί να χωρέσει μικρότερα αντικείμενα μέσα αλλά και να κάνει φασαρία αν τη χτυπήσει με την κουτάλα)
Αρχίζει να συνδυάζει λέξεις με αντικείμενα.
Καταλαβαίνει απλές οδηγίες (πχ έλα στη μαμά, που είναι η μπάλα – ψάχνει, βάλε το μπαλάκι μέσα)
Προσπαθεί να μιμηθεί εκφράσεις προσώπου.
Αρχίζει να μιμείται κάποιες κινήσεις τον μεγάλων.
Μπορεί να αρχίσει να δείχνει μετάνοια όταν κάνει κάτι λάθος και το επισημάνουμε.
Αναζητάει το “μπράβο” μας και προσπαθεί να αποφύγει το “μη/όχι”
Αντιλαμβάνεται πως στον καθρέφτη μπορεί να δει τα ίδια πράγματα που βλέπει και μπροστά του.
Απολαμβάνει παιχνιδάκια σαν το Κου-Κου-Τζα.
Είναι ενθουσιασμένο που πλέον καταφέρνει να σηκωθεί όρθιο τόσο που μπορεί να το κάνει και στη μέση της νύχτας, ακόμα και ασυνείδητα μέσα στον ύπνο του.
Η ώρα του φαγητού γίνεται πολύ πιο διασκεδαστική (για το ίδιο) και αποτελεί άλλος ένας τρόπος να εξερευνήσει τον κόσμο.
Αρχίζει να αντιλαμβάνεται πως είναι ικανό να επιλέγει για το αν θα υπακούσει αυτό που λέμε ή όχι (πχ “όχι/μην πας εκεί”)
Μπαίνει σε μια φάση άγχους αποχωρισμού που κρατάει 4-6 μήνες.
Έντεκα μηνών
Μπορεί να περπατάει μόνο του καθώς κρατιέται από τα έπιπλα.
Προσπαθεί να μην κρατιέται και κρατάει την ισορροπία του για λίγη ώρα (μεταξύ 11 και 13 μηνών)
Μπορεί να μπουσουλίσει στις σκάλες προς τα πάνω και προς τα κάτω.
Μπορεί να περπατήσει ομαλά κρατώντας το χέρι ενός μεγάλου (μεταξύ 11 και 18 μηνών)
Προσπαθεί να σηκωθεί από το πάτωμα (από καθιστή στάση) πιέζοντας τα χέρια του στα γόνατα για να τους δώσει δύναμη.
Δείχνει παραπάνω ενδιαφέρον (από ότι παλιότερα) στο να χτίζει κάτι αντί να το καταστρέφει.
Θυμάται λίγα μέρη του σώματος και τα δείχνει.
Χρησιμοποιεί αντικείμενα για να το βοηθήσουν να κάνει αυτό που θέλει (πχ κρατάει μικρό σκαμπό για να το βοηθήσει να περπατήσει)
Πειραματίζεται με τη δράση και αντίδραση (πχ ανοιγοκλείνει τις πόρτες των ντουλαπιών)
Θυμάται λεπτομέρειες από κάτι που έκανε λίγα λεπτά πριν.
Το μπαμπάλισμα αρχίζει να μοιάζει με ομιλία όταν παίζει με τα παιχνίδια και παριστάνει πως μιλάνε αυτά.
Αρχίζει να προφέρει μερικές μικρές λέξεις - επαναλαμβάνει.
Βγάζει τις κάλτσες του με ευκολία.
Αρχίζει να συνεργάζεται στο ντύσιμο (σηκώνει χέρι ή πόδι όταν χρειαστεί)
Ξέρει να δείχνει αρκετά συναισθήματα και αναγνωρίζει όταν τα δείχνουν οι άλλοι.
Ενδιαφέρεται πολύ για πράγματα που κάνουν οι μεγάλοι και τους παρακολουθεί.
Διασκεδάζει παίζοντας στο μπάνιο ή γενικά με νερό.
Αρχίζει να χρησιμοποιεί το ένα χέρι παραπάνω από το άλλο. Είναι όμως πολύ νωρίς για να πούμε πως είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας.
Μπορεί να επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει τη μασχάλη ή το στόμα για να κρατήσει κάτι όταν τα χέρια του είναι γεμάτα με κάτι άλλο.
Αν έχει αρχίσει να λέει κάποιες λέξεις τις χρησιμοποιεί για πολλά πράγματα (σωστά και λάθος)
Η ώρα του φαγητού γίνεται όλο και πιο διασκεδαστική (για το μωρό…)
Προσπαθεί να είναι αυτόνομο και είναι περίεργο για τα πάντα.
Αντιδράει έντονα όταν αποχωρίζεται τη μαμά, ειδικά σε νέους χώρους (πχ αν ξεκινήσει παιδικό σταθμό)
Αρχίζει να δοκιμάζει τα όρια του φροντιστή κάνοντας σκόπιμα κάποια πράγματα που ξέρει πως θα ακούσει όχι/μη αν τα κάνει.
Δώδεκα μηνών
Κάνει τα πρώτα του βήματα χωρίς να κρατιέται κάπου (μεταξύ 12 και 18 μηνών)
Σε όρθια στάση μπορεί πλέον να γυρίσει το σώμα του από τη μέση και πάνω ενώ τα πόδια μένουν να κοιτάζουν μπροστά.
Με ευκολία μπορεί να καθίσει από όρθια στάση.
Πετάει πλέον την μπάλα σκόπιμα - όχι ακόμα πάνω από το κεφάλι του.
Τοποθετεί δυο τουβλάκια το ένα πάνω στο άλλο όταν του δείξουμε.
Κρατάει το μαρκαδόρο σφιχτά στο χέρι του.
Δείχνει ενδιαφέρον να περνάει πιο λεπτά πράγματα σε μεγαλύτερα ανοίγματα (πχ καλαμάκια ή μολύβια σε μπουκάλι)
Μπορεί να αρχίσει να ξεχωρίζει κάποια σχήματα και χρώματα.
Μιμείται πιο πολλά από όσα βλέπει καθημερινά (πχ τρίβει το σώμα του στο μπάνιο, βάζει το τηλέφωνο στο αυτί)
Ψάχνει για ένα αντικείμενο ακόμα και όταν δε βλέπει όταν το κρύβουμε (και το πού). Κοιτάει προς το τελευταίο μέρος που το έχει δει ή το μέρος που βρίσκεται συχνά.
Καταλαβαίνει μικρές οδηγίες (πχ δώσε την μπάλα, έλα στη μαμά)
Από 12 ως 18 μηνών μπορεί να πει από 10 μέχρι και 100 λέξεις. Καταλαβαίνει πολλές παραπάνω.
Μιμείται τον ήχο από κάποια μουσική που ακούει συχνά.
Προσπαθεί να είναι πιο αυτόνομο και εκνευρίζεται όταν δεν τα καταφέρνει χωρίς βοήθεια.
Αρχίζει να “αντέχει” πιο πολύ ώρα μόνο του (πχ όταν ξυπνήσει δεν αρχίζει να κλαίει κατευθείαν για να μας ενημερώσει πως ξύπνησε, αλλά μένει για λίγα λεπτά στην κούνια του)
Ακόμα κι αν έχει αρχίσει να περπατάει προτιμάει να μπουσουλάει γιατί αντιλαμβάνεται πως είναι πιο εύκολο και πιο γρήγορο.
Μπουσουλάει ακόμα και χρησιμοποιώντας μόνο το ένα του χέρι για στήριγμα (γιατί στο άλλο κρατάει κάτι)
Συνδυάζει πράγματα που γίνονται μαζί (πχ πηγαίνει βιαστικά προς την πόρτα όταν ακούει το κουδούνι)